Imunoterapija

Imunoterapija predstavlja inovativan terapijski pristup u onkologiji koji koristi imunološki sistem pacijenta za borbu protiv malignih oboljenja. Ovaj metod se značajno razlikuje od tradicionalnih terapijskih opcija poput hemioterapije i radioterapije jer ne deluje direktno na tumorsku ćeliju, već stimuliše imuni sistem da prepozna i eliminiše maligne ćelije.

Istorijski razvoj i Nobelova nagrada

Imunoterapija je dobila široko priznanje u medicinskoj zajednici kada su naučnici Džejms Alison i Tasuku Honjo dobili Nobelovu nagradu za medicinu 2018. godine za otkriće checkpoint inhibitora, koji omogućavaju imunološkim ćelijama da prepoznaju i napadnu tumorsko tkivo. Ovaj pronalazak revolucionisao je onkološku terapiju i postavio temelje za razvoj novih imunoterapeutskih lekova.

Mehanizam delovanja imunoterapije

Za razliku od ciljane terapije, koja napada specifične receptore na tumorskim ćelijama, imunoterapija omogućava aktivaciju imunološkog sistema da samostalno prepozna i uništi ćelije raka. To se postiže blokiranjem određenih molekularnih puteva koje tumorsko tkivo koristi za izbegavanje imunološkog odgovora.

Postoji nekoliko ključnih strategija imunoterapije:

• Checkpoint inhibitori – blokiraju receptore PD-1, PD-L1 i CTLA-4, čime se omogućava T limfocitima da napadnu tumorske ćelije.
• Monoklonska antitela – vezuju se za specifične antigene na tumorskim ćelijama i označavaju ih za imunološki sistem.
• Terapija T-ćelijama (CAR-T) – koristi genetski modifikovane T limfocite koji specifično prepoznaju i uništavaju tumorske ćelije.
• Vakcinacija protiv tumora – koristi se za aktivaciju specifičnog imunog odgovora na tumorski antigen.

Indikacije za imunoterapiju

Imunoterapija se uspešno koristi u lečenju različitih maligniteta, uključujući:

• Melanom – jedan od prvih malignih tumora koji je pokazao odličan odgovor na checkpoint inhibitore.
• Karcinom pluća – posebno kod pacijenata sa visokim izraženjem PD-L1 receptora.
• Karcinom bubrega – primena imunoterapije značajno poboljšava preživljavanje.
• Hodgkinov limfom – imunoterapija nudi visoke stope odgovora kod pacijenata rezistentnih na standardne tretmane.
• Karcinom mokraćne bešike – checkpoint inhibitori poboljšavaju kliničke ishode kod pacijenata sa metastatskim oblicima bolesti.
• Gastrointestinalni karcinomi – određeni tipovi tumora debelog creva i želuca reaguju na imunoterapijske protokole.
• Karcinom dojke – imunoterapija se sve više istražuje kao opcija lečenja kod trostruko negativnog karcinoma dojke.
• Lekovi koji se koriste u imunoterapiji

Najčešće korišćeni imunoterapijski lekovi uključuju:

• Pembrolizumab (Keytruda) – PD-1 inhibitor korišćen kod melanoma, karcinoma pluća, bešike i drugih malignih bolesti.
• Nivolumab (Opdivo) – još jedan PD-1 inhibitor sa širokom primenom u onkologiji.
• Atezolizumab (Tecentriq) – PD-L1 inhibitor korišćen kod karcinoma pluća i bešike.
• Ipilimumab (Yervoy) – CTLA-4 inhibitor koji se često koristi u kombinaciji sa PD-1 inhibitorima.
• Avelumab (Bavencio) – PD-L1 inhibitor koji se koristi kod određenih retkih maligniteta.

Prednosti imunoterapije

• Dugotrajni odgovor – kod određenih pacijenata imunoterapija može dovesti do dugoročne remisije.
• Manje nuspojava u poređenju sa hemioterapijom – iako imunoterapija može izazvati autoimune reakcije, često je bolje podnošljiva od konvencionalne terapije.
• Mogućnost izlečenja metastatskih maligniteta – kod određenih agresivnih oblika raka, imunoterapija je omogućila potpunu remisiju čak i u metastatskoj fazi.

Moguće nuspojave imunoterapije

• Iako imunoterapija donosi značajne prednosti, može izazvati i određene neželjene efekte:
• Autoimune reakcije – imunoterapija može izazvati upale različitih organa poput pluća (pneumonitis), jetre (hepatitis) i creva (kolitis).
• Umor i slabost – česti neželjeni efekti kod pacijenata na dugotrajnoj imunoterapiji.
• Promene u funkciji endokrinih žlezda – hipofiza, nadbubrežna žlezda i štitna žlezda mogu biti pogođene imunološkim odgovorom.